Zeytincilik Nasıl Yapılır?

Zeytincilik nasıl yapılır? Ülkemiz dünyanın belli başlı zeytin bölgeleri arasında yer almasına karşılık neden zeytin tarımı, ülkemizde hak ettiği şekilde gelişmemiştir? Masraflarımızı arttırmadan nasıl verimliliğimizi arttırabiliriz? Bütün bu soruların cevabı; son dönemde oldukça sık duyduğumuz dünya gıda krizi uyarıları ile daha da çok merak edilmeye başlanmıştır.

Şimdi,  zeytincilik nasıl yapılır ve tüm diğer soruların cevabı konusunda bilgi sahibi olalım.

Zeytin Ağacı

Kutsal kitaplara, yaratılış efsanelerine konu olmuş olan zeytin ağacı;  anlatılan efsanelere göre bütün ağaçların ilkidir. Bu yüzden zeytin yetiştiriciliğinin tarihi de insanlık tarihi kadar eskidir.  Zeytin ağacı yüzyıllar boyunca bolluğun, adaletin, sağlığın, barışın, zaferin ve bilgeliğin simgesi olarak nitelendirilmiştir.

Dünyada zeytin üretiminin %98′ i Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler tarafından yapılmaktadır. Dünya zeytin üretiminde İspanya ilk sırada yer almaktadır. Onu İtalya ve Yunanistan takip etmektedir. Ülkemizde, Akdeniz’e kıyısı olan bir ülke olarak zeytin ağaçlarının yetişmesi için oldukça elverişli koşullara sahiptir. Ülkemizde,  Ege, Marmara, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde kuzeyde Artvin’den güneyde Hatay’a kadar uzanan kıyı boyunca ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde Mardin’e kadar olan illerde zeytin yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Ege Bölgesi birinci sırada yer almakta, onu, Marmara, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi izlemektedir.
Genellikle diğer ürünlerin yetişmediği toprakları değerlendiren zeytin ülkemizde daha çok meyilli arazilerde yetiştirilmektedir.

Zeytin Ağacının Özellikleri Nelerdir?

Şimdi hep beraber bu kadar değerli ve kutsal olarak nitelendirilen zeytin ağacının özellikleri hakkında bilgi sahibi olalım.

Zeytin ağacı, yüzyıldan fazla zeytin üretebilen, yaprak dökmeyen, uzun ömürlü bir ağaçtır. Zeytin ağacının ortalama ömrü 300–400 yıldır. 1.000 yıl kadarda yaşayabilir. Ağaç 5-20 metre yüksekliğe ulaşır. Çoğu ağaçta olduğu gibi, ağacın yüksekliği toprak ve iklim koşullarına, uygulanan tarım yöntemlerine bağlıdır. Genç ağaçların gövdeleri pürüzsüzdür, olgun ağaçların ise engebelidir, çünkü zaman geçtikçe değişik boyutta yumrular oluşur.

Zeytin ağaçları, uygun koşullarda yetiştirilmesi durumunda ekimini izleyen 5-6 yıl içinde, meyve verecek duruma gelir. Zeytin ağacının verimli hale gelmesi, 20 yılı bulur. 35’inci yaşına kadar zeytin ağacının verimi artmaya devam eder. Sonra, meyve veriminde azalma görülür.

Zeytin ağacı, bir yıl bol ürün verirken, arkasından gelen yılda verimi azalır. Sonuçta, bir yıl çok, bir yıl az ürün verir. Buna Periyodisite (halk arasında var yılı ve yok yılı)  denir.  Doğru yetiştirme biçimi ile bu periyodların verim üzerindeki etkisini oldukça aza indirebilirsiniz. Türkiye’de bu dönemlerin verime etkisi yüzde 50 civarlarındayken İspanya’da oran yüzde 20 dir. Bunun sebebi, İspanya da zeytin yetiştiriciliği konusunda modern tekniklerin kullanılmasıdır. Kısaca, ürünü çırpmadan toplayarak, budama ve gübrelemede modern teknikleri kullanarak bu oranı kısaltmak, yok yılını vara çevirebilmek mümkündür.

6 Adımda Zeytincilik Nasıl Yapılır?

Zeytin ağacından ve özelliklerinden bahsettikten sonra sıra zeytincilik nasıl yapılır konusuna geldi. Adım adım neler yapmamız gerekiyor? Hep beraber öğrenelim.

1.Zeytin Ağacı İçin Uygun Arazi Seçimi

 

Zeytin yetiştiriciliği için öncelikle işe arazi seçimi ile başlamak gereklidir.  Arazi seçimi yaparken toprak yapısı ve iklim faktörleri arazi seçiminde oldukça dikkat edilmesi gereken faktörlerdir.

Zeytin Ağacının Toprak İstekleri

 

Zeytin ağacı, toprak isteği bakımından fazla seçici değildir. Genellikle diğer ürünlerin yetiştirilemediği koşullarda yetişebilen bir bitkidir. Derinliği zeytinin kökleşebilmesi için elverişli olduğu ve gerekli gübreleme yapıldığı sürece, değişken oranlarda kireç, ph ve besin elementleri içeren her türlü toprak elverişlidir. Ancak dikime başlamadan önce toprak analizi yaptırılması tavsiye edilir. Bu şekilde, doğru gübreleme ölçüsünü belirleyebilirsiniz. Böylece, zeytin gübreleme maliyetlerinizi düşürebilirsiniz.

Zeytin Ağacının İklim İstekleri

İklim istekleri içerisinde en önemli faktörler sıcaklık, yağış ve rüzgârdır.

Sıcaklık

Zeytin ağacı ışığı seven bir ağaç olduğundan güneşe maruz olan alanlarda daha iyi gelişme gösterir. Arazinin güneye bakması ya da güneş ışınlarından maksimum şekilde faydalanması mantar hastalıklarından korunmanın en iyi yoludur.
Yıllık sıcaklık ortalamasının zeytin yetiştirilen bölgelerde 15°- 20 °C arasında olması istenilir.  Zeytin ağacı,  sulama yapılması durumunda  maksimum 40 °C’ye dayanabilir. Zeytin ağacının  –7 °C’den daha düşük sıcaklıklara maruz kalması durumunda ise köke doğru kurumalar görülür.

Yağış

Zeytinin yıllık yağış isteği 600-800 mm’dir. Zeytinciliğin yapıldığı yörelerde kışın ve ilkbahar aylarında yağan yağmur toprak tarafından depo edilerek zeytin ağaçlarının su ihtiyaçlarını karşılar, çiçeklenmesini, meyve tutum oranını artırır, haziran dökümünü azaltır.
Zeytin meyvesinin daha iri ve kaliteli olması için yaz aylarında çekirdek  sertleşmesi tanenin gelişmesi için suya ihtiyaç vardır. Bu dönemde yağışlarla karşılanamayan su ihtiyacı sulama ile karşılanır.
Diğer yağış türleri(dolu ve kar) zeytincilik için istenmeyen yağışlardır.

Rüzgâr

Rüzgâr; esiş zamanına, yönüne ve şiddetine göre zeytin için  faydalı olabileceği gibi zararlı da olabilir. Şöyle ki; kışın esen Karayel;  bol yağış getirerek çiçeklenme zamanı döllenmeyi kolaylaştırdığı için, zeytine faydalıdır. Yaz aylarında esen nemli rüzgârlar; ağaçların susuzluk çekmesini engellediği için, zeytine faydalıdır. Ancak, yaz aylarında güneyden esen kuru rüzgârlar; toprak nemini kaçırır, devamlı eserse taneler susuzluktan pörsür.
Güney kısmı açık olan yörelerde yetişen zeytin ağaçları kışın lodos esmesi durumunda soğuklardan daha çok etkilenir.

2.Zeytin Bahçesinin Ekime Hazır Hale Getirilmesi

Zeytin ağaçlarının verimli bir şekilde büyüyüp, ürün verebilmesi için zeytin bahçesinin toprağının ekime hazır hale getirilmesi önemlidir.

Öncelikle, bahçe yapılacak yerde büyük taşlar varsa bu taşlar temizlenir. Daha sonra toprak,  kök gelişmesine imkân sağlayacak duruma gelecek şekilde  işlenir.  Toprakta taban suyu sorunu olması durumunda  fazla suyun akıtılması  için drenaj yapılır. Ayrıca, fidan dikmeden önce arazinin farklı yerlerinden üç ayrı toprak örneği alınarak, toprak analizi yapılması ve dikim öncesi verilmesi gereken temel gübre miktarının belirlenmesinde fayda vardır.

Bütün bunlara ek olarak, ülkemizdeki zeytin bahçelerinin %75 e yakınının meyilli alanlarda olduğu düşünülecek olursa; eğimli arazide yetiştirilen zeytin bahçeleri için alınması gereken bazı ek önlemler bulunmaktadır. Çünkü eğimli arazilerde bulunan bahçelerde toprak aşınması görülmekte ve yağışlardan yeterince yararlanılmamaktadır. Kısaca, eğimli ve engebeli yerlerde toprak-su muhafaza tedbirleri alınmadığı sürece diğer bakım tedbirleri etkisiz kalmakta ve ağaçlar gelişmemektedir.

Bu nedenle, eğimli zeytinliklerde, eğim derecesine göre sırt teras, kanal teras, seki teras gibi çeşitli teraslar yapılarak toprağın ve suyun muhafazası sağlanmalıdır. Ayrıca,  toprağın su tutma kapasitesi arttırmak için kireç ve özellikle organik maddelerle toprağın gübrelenmesi sağlanmalıdır.

3. Fidan Seçimi ve Dikimi

Fidan seçimi ve dikimi zeytincilik nasıl yapılır? konusunun önemli adımlarından birisidir.

 3.1.Zeytin Fidan Seçimi

Zeytinlik tesisi için toprak hazırlığı tamamlandıktan sonra sıra zeytin fidesi seçmeye gelmektedir. Amacına uygun olacak şekilde ( siyah ve yeşil sofralık zeytin veya zeyinyağlık ) fideler iklim ve toprak şartlarına bağlı olarak seçilmelidir.

Ayrıca, verimsizlik dönemi kısa olan, erken ürüne yatan, daha az alternans gösteren çeşitlerin seçilmesi daha uygun olacaktır.

3.2.Zeytin Fidan Dikimi

Zeytinlik tesis edilirken fidanların dikim aralığı; birim alandan en yüksek verimi alacak şekilde iklim şartları, toprak yapısı, ağacın oluşturacağı taç büyüklüğü, çeşit, verilecek şekil dikkate alınarak hesaplanmalıdır.

Küçük taç yapan çeşitlerde (Gemlik) 4×6 m – 5×5 m
Orta büyüklükte taç yapan çeşitlerde (Kilis Yağlık) 5×7 m – 6×6 m.
Büyük taç yapan çeşitlerde (Ayvalık) 6×8 m – 7×7 m olması önerilmektedir.

Dikim aralığına karar verdikten sonra sıra dikim şekline karar vermeye gelmektedir. Genellikle, daha fazla ağaç dikmek için düzgün ve köşeleri dik açılı yerlerde kare; ara ziraatı yapılan yerlerde dikdörtgen; geniş sahalarda  üçgen dikim şekilleri tercih edilir. Ayrıca meyilli alanlarda toprak-su muhafaza tedbirleri alındıktan sonra kontur dikim uygulanır. Dikim çukurları 80×80 cm boyutlarında açılmalıdır. Üst toprak, iyi yanmış çiftlik gübresi ve saf madde olarak da fosfor ve potas ile karıştırılır.  Çukur, alttan çıkan toprakla doldurulup çevresi bastırılır. Bu işlemler tamamlandıktan sonra; dikilen fidanın etrafına bir çanak açılarak can suyu verilmelidir. Aşılı fidanlarda aşı noktası 5–10 cm toprak yüzeyinin üzerinde olmalıdır.

Fidanların aralık – mart ayları  arasında dikilmesi uygun olacaktır.

4. Zeytin Sulama İşleri

Zeytinin yılık su ihtiyacı 650–700 mm’dir. Daha az yağış alan yerlerde sulamaya ihtiyaç vardır. Ülkemizde zeytin yetiştiriciliği çoğunlukla sulanmayan koşullarda yapıldığından, ağaç başına verim çok düşüktür. Ancak, söz konusu verimi yeterli sulamanın yapılması ile arttırabilirsiniz. Sulama zeytinin irileşmesini ve et/çekirdek oranının artmasını sağlayarak, kaliteyi yükseltmesinin yanında sürgün gelişmesini uyararak ağacın daha düzenli ürün vermesine neden olur.

Verilecek su miktarı ve zamanını; topraktaki su reservine ve zeytinin suya ihtiyaç duyduğu hassas devreleri göz önüne alarak belirlemek gerekmektedir.

Sulamaya en çok ihtiyaç duyulan dönem çiçeklenme sonu ile meyvede renk dönüşümü aşamaları arasındaki dönemdir. Özellikle de çekirdek sertleşme döneminde zeytinin su ihtiyacı karşılanmalıdır. Bu dönemde sulama yapılırsa ürün miktarı ağırlıkça artarken, ürünün sofralık değeri de yükselir.

Zeytin ağaçlarında yetersiz sudan kaynaklanan riskler ne kadar önemli ise aşırı sudan kaynaklanan riskler de eş değer derecede önemlidir. Aşırı su tutan nemli toprak şartlarında zeytin yetiştiriciliği tavsiye edilmemektedir.

Ayrıca unutmamalıyız ki, su kaynaklarının büyüklüğü ve araziye uzaklığı sulama maliyetleri açısından çok önemlidir.

5. Zeytin İlaçlama Yapılması

Zeytin ilaçlamada önemli olan ilaçlama zamanını doğru ayarlamaktır. Çünkü ilaçlamayı zarar olduktan sonra değil, zarar olmadan yapmak gerekmektedir. Aynı zamanda ilacı erken atmanızda etkili olmayacaktır. Her ilacın bir tesir süresi vardır. İlacı erken atarsanız tesiri geçecek ve bir faydası olmayacaktır. Bu nedenle, ilaçlama zamanını doğru belirlemek için zeytin bahçenizin bulunduğu konum özelinde oluşabilecek hastalık ve zararlı zamanlamalarına dikkat etmek gerekir.

Zeytin dal kanseri, zeytin solgunluğu, halkalı leke hastalığı, armillaria kök çürüklüğü ve antroknoz önemli zeytin hastalıklarıdır. Bazı önemli zeytin zararlıları ise zeytin sineği, zeytin güvesi, zeytin kara koşnili, zeytin kabuklu biti ve zeytin pamuklu bitidir.

6. Zeytin Hasadı Nasıl Yapılır?

 Zeytincilik nasıl yapılır adımlarından olan zeytin hasadı, zeytincilikte önemli maliyet unsurlarından birisidir. Bu nedenle, zeytin hasadının zamanlamasının doğru belirlenmesi ve uygun şekilde yapılması çok önemlidir. Hasadın uygun zamanda ve uygun şekilde yapılmaması durumunda salamuralık zeytinlerde verim ve kalite kaybı; yağlıklarda ise yağ miktarı ve yağ kalitesinde azalmalar olmaktadır. Ayrıca, hasat zamanının geciktirilmesi gelecek yılın meyve verimini olumsuz yönde etkilemektedir. Yapılan gözlem ve araştırmalarda, erken hasat edilen zeytin ağaçlarının çok geç hasat edilen zeytin ağaçlarına göre daha meyve verdiği görülmüştür.

 

Zeytin Hasadı Zamanı:

Zeytin hasadı, sofralık veya yağlık olarak değerlendirme amacına uygun olarak zamanında yapılmalıdır. Eğer yeşil sofralık zeytin yapılacaksa meyveler sarımsı-yeşil renge döndüğü (eylül-ekim); siyah sofralık zeytin yapılacaksa kararmanın kabuktan meyve etine geçtiği (kasım- aralık); yağlık olarak değerlendirilecekse ağaçta yeşil meyve kalmadığı zaman hasat edilmelidir. Meyvelerin rengi sarımsı-yeşile döndüğünde, yeşil zeytin hasadı yapılır. Ayrıca, zeytin hasadına dip zeytinlerin toplanması ile başlanır. Kendiliğinden düşen zeytinler yüksek asitli yağ verdiklerinden ayrı olarak toplanır.

 Zeytin Hasat Yöntemleri:

1.Hasadın El ile yapılması:

Elle hasadın en uygun şekilde yapılabilmesi için ağaçlara budama yapılırken ağaç boyunu uzun tutmamak ve taç büyüklüğünü normal tutmak gerekmektedir. Bu  hasat şekli için en uygun çeşit Trilye (Gemlik) çeşididir. Elle hasatta emek fazla olduğundan işçi maliyeti yükselir. Ama az ürün kaybı ile yüksek kalite ve istenilen standartlarda zeytin toplanır. Bu da ürünün daha iyi fiyatlara pazara sunulmasına olanak sağlar. Ayrıca, Periyodisite düşük olduğundan bir sonraki sene aynı verimi yakalayamasa bile bir önceki verime yakın ürün alınır.

2. Sırıkla Hasadın Yapılması:

Sırıkla yapılan hasatta dalların ve filizlerin kırılması, kanserli bölgelerde bulaşma ve müteakip yılın ürünün zarar görmesi gibi olumsuzluklar söz konusudur. Eğer zorunlu olarak sırık kullanılacaksa sırık üzerine bez veya benzeri malzeme sarılmalıdır. Vuruş şekli içten dışa doğru olmalıdır. Zeytinler; sepete, torbaya veya sergi üzerine sıyrılabilir.

3.Hasat Makineleri ile Hasadın Yapılması:

Zeytin hasat makineleri, ağaç sıralarının iki tarafından uyguladığı titreşimlerle zeytinleri altında bulunan hazneye dökerler. Zeytinler bu hazneden büyük konteyner lara aktarılıp birikir ve kasalara dökülür.

Yapılan hasattan sonra zeytinler 25–30 kg’lık kasalara ya da sepetlere konulmalıdır. Zeytinin muhafazası için kesinlikle çuval kullanılmamalıdır.  Çuvallara konulan zeytinler ezilmekte ve zeytin danelerinde pişme meydana gelmektedir. Eğer çuvallarda bekletilirse sofralık zeytinin ve zeytinyağının kalitesi düşmektedir.

Ayrıca, hasat esnasında zeytin kasaları güneşe bırakılmamalı, ağaç gölgelerinde muhafaza edilmelidir.

 

Sonuç

Bu yazımda sizlere zeytincilik nasıl yapılır? Verimli bir şekilde zeytin yetiştiriciliği yapmak için adım adım nasıl ilerlemeniz gerekli? Onlardan bahsettim. Sizlerde sofralarımızın vazgeçilmezi olan, kutsal kitaplara konu olmuş olan zeytin ağacı yetiştiriciliği ile ilgileniyorsanız; bu bilgilerden yararlanarak verimli bir şekilde zeytincilik yapabilirsiniz.

Zeytincilik konusu ile  ilgili olarak devletin sağlamış olduğu destek primleri ile ilgili bilgiye  https://www.devletdestekli.com/zeytin-destekleme-primleri/ adresinden ulaşabilirsiniz.